Skip to main content

Schijnzelfstandigheid is een vorm van sociale fraude die zware schade berokkent aan de solidariteit van sociale zekerheid en die zwaar bestraft kan worden. 

Wat is schijnzelfstandigheid? 

Als zelfstandige mag je niet onder gezag werken. Werknemers die het statuut van zelfstandige hebben, maar in werkelijkheid een beroepsactiviteit uitoefenen onder het gezag van een werkgever, zijn omwille van die gezagsrelatie schijnzelfstandigen. 

Om na te gaan of er sprake is van schijnzelfstandigheid worden er vier criteria getoetst. Wordt er niet voldaan aan deze criteria, dan kan er sprake zijn van schijnzelfstandigheid. 

  • De vrije wil van de partijen in de keuze van hun samenwerkingsvorm 
  • De vrijheid van de zelfstandige om de arbeidstijd te organiseren 
  • De vrijheid van de zelfstandige om zelf het werk te organiseren 
  • De mogelijkheid om hiërarchische controle uit te oefenen : de zelfstandige wordt niet gecontroleerd door de opdrachtgever 

Risicosectoren

Schijnzelfstandigheid tiert welig in de sectoren van bouw, bewaking, digitaal platformwerk, transport, vervoer, landbouw en schoonmaak. Daarom gelden hier aparte criteria. Voldoe je aan minstens 5 criteria? Dan mag je op beide oren slapen: je bent een echte zelfstandige. 

  • Je draagt zelf je financieel of economisch risico, bijvoorbeeld door zelf te investeren in je zaak  
  • Je kiest zelf hoe je jouw financiële middelen inzet  
  • Je beslist zelf over het aankoopbeleid van je zaak  
  • Je bepaalt mee de prijzen die je hanteert  
  • Je hebt een resultaatverbintenis  
  • Je hebt de vrijheid om zelf personeel aan te werven  
  • Je stelt je bij andere partijen voor als zelfstandige en je hebt meerdere opdrachtgevers  
  • Je vergoeding hangt af van de omvang van de opdracht of het resultaat dat je boekt  
  • Je werkt met eigen bedrijfsmiddelen, zoals je werkruimte, auto en kantoormateriaal 

Wat zijn de gevolgen van schijnzelfstandigheid? 

Schijnzelfstandigheid wordt aanzien als een vorm van sociale fraude waarop zware sancties staan. Wanneer er vermoedens zijn van schijnzelfstandigheid kan de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid een herziening eisen. Als de arbeidsrelatie onduidelijk is, dan kan de Commissie ter regeling van de Arbeidsrelatie de knoop doorhakken en deze beslissing is bindend. 

Zo kan men beslissen dat er geen sprake is van een zelfstandige maar van een werknemer. Voor de werkgever geeft dit een serieuze aderlating en zal hij de achterstallige werkgeversbijdragen en werknemersbijdragen moeten ophoesten. Bijkomend kunnen er ook boetes worden opgelegd. Daarnaast zal hij ook achterstallig vakantiegeld, eindejaarspremie en loonindexeringen moeten betalen. Ook de Belgische fiscus kan de betaling van de achterstallige bedrijfsvoorheffing eisen van de werkgever. 

Deze herkwalificatie heeft niet alleen financiële gevolgen. Zo zal de werkgever ook gehouden zijn aan opzegtermijnen en arbeidstijd en zal de arbeidsongevallenwet van toepassing zijn. 

De geherkwalificeerde werknemer kan de socialezekerheidsbijdragen, die hij ten onrechte betaalde als zelfstandige, terugvorderen van zijn sociaal verzekeringsfonds. 

De gevolgen zijn dus aanzienlijker dan aanvankelijk gedacht. Het is dan ook van belang u zoveel mogelijk te wapenen. 

Hoe vermijd je het risico op schijnzelfstandigheid? 

Een goede samenwerkingsovereenkomst waarbij de afspraken duidelijk worden vastgelegd, zal u al aanzienlijk vooruit helpen. In deze overeenkomst kunnen partijen opnemen dat het werkelijk hun wil is om als zelfstandige te werken, er geen hiërarchische controle is en de zelfstandige afdoende vrijheid heeft om zijn werk en werktijd te bepalen. 

Zorg dus voor een glashelder contract met jouw werkgever en hanteer volgende tips :  

  • Zorg dat je statuut duidelijk naar voor komt in de overeenkomst 
  • Ban woorden zoals “exclusiviteit”, “uurroosters”, “vakantiegeld”, “groepsverzekering”, … 
  • Gebruik je eigen materiaal 
  • Maak geen gedetailleerde functieomschrijving 
  • Zorg dat je niet in het organigram van de onderneming staat 
  • Opteer voor een dag- of uurtarief  
  • Maak duidelijk dat alleen jij de knoop doorhakt over werk en werktijd en dat er geen sprake kan zijn van hiërarchische controle